Του Βασίλη Κάργα
Ο βραβευμένος δημοσιογράφος και συγγραφέας μιλάει για το βιβλίο του «Κωνσταντινούπολη: Η Πόλη των Απόντων» (εκδόσεις Πατάκης).

Επί οκτώ χρόνια ο Αλέξανδρος Μασσαβέτας περιηγήθηκε δρόμο- δρόμο τις ιστορικές γειτονιές της Κωνσταντινούπολης ξετρυπώνοντας λησμονημένα εκκλησάκια, γκρεμισμένες συναγωγές, βυζαντινές δεξαμενές γεμάτες σκουπίδια και ερείπια μιας ιστορίας πολύ πρόσφατης. Η Πόλη των Απόντων είναι ένα οδοιπορικό στην Κωνσταντινούπολη των «άλλων»: των Ελλήνων, των Λεβαντίνων, των Εβραίων, των Αρμενίων, των Ρώσων. Εκείνων που έζησαν στον τόπο αυτό για χιλιετίες και σφράγισαν το αστικό τοπίο και την κουλτούρα του, αλλά σήμερα λάμπουν πια διά της απουσίας τους.
Πρόκειται για ένα ταξίδι στον χώρο και στον χρόνο, μία προσπάθεια καταγραφής της ιστορίας του κοσμοπολιτισμού της Κωνσταντινούπολης, βυζαντινής και οθωμανικής. Αλλά και για έναν αγώνα απογραφής του τι απομένει στη σημερινή Ιστάνμπουλ των 17 εκατομμυρίων από ένα παρελθόν πολυεθνικό και πολύγλωσσο, που χαρακτήριζε την Πόλη κατά τη μιάμιση χιλιετία κατά την οποία υπήρξε πρωτεύουσα αυτοκρατορική.
-Κύριε Μασσαβέτα, πως θα χαρακτηρίζατε το βιβλίο σας;
Η «Πόλη των Απόντων» είναι ένα οδοιπορικό στο χώρο και το χρόνο της Πόλης, που εστιάζει στις μη-Μουσουλμανικές κοινότητές της. Εντάσσεται στην κατηγορία της ταξιδιωτικής λογοτεχνίας, και έχει πολλές προσωπικές αναφορές.
-Ποιο ήταν το ερέθισμα, η αφορμή, για να γράψετε το βιβλίο αυτό;
Η ξαφνική μου γνωριμία με την Πόλη το 2001, που με συνεπήρε. Ήδη από το πρώτο βράδυ αποφάσισα πως έπρεπε να μετοικήσω εκεί, και μέσα σε λίγες μέρες αποφάσισα πως έπρεπε να γράψω κάτι για να μεταδώσω τον ενθουσιασμό και τα συναισθήματά μου, αλλά και για να γνωρίσω καλύτερα ο ίδιος την Πόλη κατά τη διάρκεια της σχετικής έρευνας.
-Ποιοι είναι οι «απόντες» του βιβλίου σας, γιατί διαλέξατε αυτόν τον όρο;
«Απόντες» έχω ονοματίσει τα μέλη των χριστιανικών και εβραϊκών κοινοτήτων της Πόλης. Η σημερινή απουσία των πληθυσμών αυτών από τη δημογραφία της μεγαλούπολης συμβαδίζει με την καθοριστική παρουσία τους στο αστικό τοπίο και τη συλλογική αστική μνήμη. Οι κοινότητες αυτές έζησαν εδώ για αιώνες, πλάι στην ελληνόφωνη-ορθόδοξη που υπήρξε η ιδρυτική της Κωνσταντινούπολης και την τουρκόφωνη-μουσουλμανική που ανέλαβε τα ηνία από την Άλωση και μετά. Διαμόρφωσαν τόσο το αστικό τοπίο, όσο και το χαρακτήρα της Πόλης. Η απουσία των μη-Μουσουλμάνων (των «μειονοτικών» του Οθωμανικού κράτους) σήμερα βαραίνει καταλυτικά πάνω στην Πόλη. Την αποκαλώ «Πόλη των Απόντων» ακριβώς γιατί πιστεύω ότι η αίσθηση της απουσίας των γηγενών κατοίκων της σε συνοδεύει σε κάθε σου βήμα στις ιστορικές γειτονιές της. Οι «απόντες», στο μεταξύ, πήραν μαζί τους την ψυχή της Πόλης.
-Πιστεύετε ότι η ιστορική μνήμη σώζει ή ανακινεί πάθη;
Εξαρτάται πώς τη διαχειρίζεται κανείς. Τα γεγονότα είναι πάντοτε ανοικτά σε ερμηνεία. Πάντως σε κάθε περίπτωση νομίζω πως είναι σαφές και αναντίρρητο πως χωρίς την ιστορική μνήμη δεν είμαστε τίποτε. Η άγνοια της ιστορίας, του παρελθόντος, όπως κάθε άγνοια εξάλλου, αφήνει πολύ μεγάλα περιθώρια για τη διάδοση ακραίων αντιλήψεων, ψευδών και φανατισμών και προκαταλήψεων παντός είδους.
-Πόσοι Ρωμιοί υπάρχουν σήμερα στην Πόλη;
Νομίζω μία εκτίμηση γύρω στις 2000-2500 θα ήταν ασφαλής. Αν και το ζήτημα της δημογραφίας είναι εξαιρετικά περίπλοκο, όπως εξηγώ και στο σχετικό με τους Ρωμιούς κεφάλαιο του βιβλίου (αρκετοί δεν είναι καταγεγραμμένοι στους καταλόγους των ενοριών, πολλοί Αντιοχείς δεν προσμετρώνται κλπ).
-Τι είναι αυτό που σας συγκινεί περισσότερο στην Πόλη και ποιο από τα μέρη της;
Χωρίς δισταγμό, η συσσώρευση της μνήμης και της πολιτιστικής παρουσίας των περισσότερων κοινοτήτων – η ιστορική παρουσία του κοσμοπολιτισμού και τα ίχνη της στο παρόν. Αγαπημένο μου μέρος η γειτονιά μου, το Πέραν και ο Γαλατάς.
-Ποιο είναι το σημερινό πρόσωπο της Πόλης; Image and video hosting by TinyPic
Δεν υπάρχει ένα πρόσωπο στην Πόλη σήμερα, όπως δεν υπήρξε πιστεύω και ποτέ. Αυτό που κάνει την Πόλη ιδιαίτερα ελκυστική είναι ακριβώς ότι είναι πολυπρόσωπη. Απαντά κανείς εδώ τη βυζαντινή πόλη στα τείχη και τις σωζόμενες βυζαντινές εκκλησίες, και στα στενά του Πέμπτου Λόφου, την Πόλη των Γενοβέζων στα στενά του Γαλατά γύρω από το λιμάνι, την Οθωμανική Πόλη των αγορών και των εμπόρων στα χάνια του Δεύτερου και Τρίτου Λόφου, την Πόλη της Μπελ Επόκ και της εκλέπτυνσης στη Μεγάλη Οδό του Πέραν και τριγύρω, που είναι παράλληλα η Πόλη της διασκέδασης σήμερα. Και καθώς η γιγαντωμένη Πόλη ολοένα και εξαπλώνεται, αυξάνονται και τα πρόσωπά της, με την Πόλη των νεόπλουτων και της αμερικανοποίησης σε ορισμένες γειτονιές να διαδέχεται η Πόλη των εξαθλιωμένων στα γκέτο του κέντρου και στις περιφέρειες, η «Μικρή Τεχεράνη» των θρησκομανών γύρω από την Παμμακάριστο στον Πέμπτο Λόφο… Στο βιβλίο προσπάθησα να παρουσιάσω όσα περισσότερα από τα πρόσωπα αυτά ήταν δυνατό, στο πλαίσιο της εξέτασης των ιστορικών συνοικιών και των εξοχών εκείνων που έχουν μειονοτικό ενδιαφέρον.
-Ποιοι ταξιδιωτικοί συγγραφείς σας έχουν επηρεάσει;
Έχω επηρεασθεί περισσότερο από την αγγλική σχολή της ταξιδιωτικής λογοτεχνίας καθώς μου αρέσει ιδιαίτερα ο τρόπος παρουσίασης των ανθρώπινων ιστοριών και το χιούμορ των συγγραφέων. Ανάμεσα στους αγαπημένους μου συγκαταλέγονται ο Robert Byron, η Gertrude Bell, η Rebecca West, o Bruce Chatwin, o William Dalrymple, o Robert Tewdwr Moss και ο Philip Marsden.

Βιογραφικό
Ο Αλέξανδρος Μασσαβέτας γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Cambridge, αλλά παράτησε τη νομική καριέρα το 2003 με απέραντη ικανοποίηση. Την ίδια χρονιά μετοίκησε στην Πόλη, όπου περνά το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου του έκτοτε. Πειραματίστηκε σε διάφορους επαγγελματικούς χώρους, όπου έσπασε τα μούτρα και τα νεύρα του. Δουλεύει ως δημοσιογράφος σε ελληνικά και βρετανικά μέσα από το 2003. Από το 2005 ως το 2009 υπήρξε ανταποκριτής της «Καθημερινής» στην Πόλη, ενώ συνεχίζει, από το 2004, ως ανταποκριτής του «Mergermarket», πρακτορείου οικονομικών ειδήσεων του ομίλου των «Financial Times». Aπό το 2011 συνδιευθύνει το ξενοδοχείο «Άνεμος» στο Κάστρο της Ίμβρου. Αλλά κατά βάση είναι επαγγελματίας νομάς. Όταν δεν περιφέρεται σε μέρη μακρινότερα, κινείται στο τρίγωνο Πόλη-Λονδίνο-Αθήνα. Δηλώνει νεο-Πολίτης και πιστεύει πως όποιον έζησε στην Πόλη ελάχιστες μητροπόλεις θα τον εντυπωσιάσουν.

Info:
Το βιβλίο του Αλέξανδρου Μασσαβέτα «ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ Η Πόλη των Απόντων» θα παρουσιασθεί στο πλαίσιο των εκδηλώσεων «Ελευθέρια 2013» του δήμου Αλεξανδρούπολης, σήμερα και ώρα 20.00, στο χώρο του Ιστορικού Μουσείου της πόλης
Η παρουσίαση θα γίνει από το βιβλιοπωλείο «Ελευθερουδάκης Φωτεινή Σκαρλακίδου», το Ιστορικό Μουσείο της πόλης και τις εκδόσεις Πατάκη με την υποστήριξη της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης και του δήμου Αλεξανδρούπολης.
Θα προλογίσει ο διδάκτωρ της Ελληνικής Φιλολογίας κ. Θανάσης Κούγκουλος